رحم سپتوم دار

سپتوم رحم

سپتوم یک تیغه از جنس بافت رحم شامل مخاط و عضله در وسط حفره رحم است که در واقع حفره رحم را به دوقسمت تقسیم کرده است. رحم دیواره دار یا همان رحم سپتوم دار شایعترین ناهنجاری مادرزادی رحم است . در این حالت یک دیواره در وسط حفره رحم وجود دارد که از دوران جنینی به جا مانده و از نظر طولی ممکن است کوتاه و یا خیلی بلند تا نزدیک دهانه رحم باشد. در برخی موارد این سپتوم تا واژن هم ادامه دارد.

علائم سپتوم رحم چیست؟

به غیر از سقط جنین یا سقط مکرر، هیچ علامتی از سپتوم رحم وجود ندارد. اغلب این عارضه فقط پس از بررسی علت سقط جنین تشخیص داده می شود. اگر سپتوم از حفره رحم فراتر رفته و شامل دهانه رحم و واژن نیز باشد، گاهی می توان آن را در طی معاینه لگن معمولی تشخیص داد.

علل سپتوم رحم چیست؟

رحم سپتوم دار یک ناهنجاری ژنتیکی است. مشخص نیست که چه عواملی باعث بروز آن می شود. این اختلال رشدی زمانی ایجاد می شود که جنین در حال رشد است. در دوران جنینی مجاری مولر به صورت دو لوله شروع به تکامل می کنند که در نهایت به یکدیگر جوش خورده و به یک حفره رحم در خط میانی بدن تبدیل می شوند. در رحم سپتوم دار، این دو لوله به طور کامل در هم ادغام نمی شوند و یک خط میانی از بافت عضلانی و فیبری در میان آنها باقی می ماند که در نهایت سپتوم رحم را بوجود می آورد.

رحم سپتوم دار چگونه بر بارداری تأثیر می‌گذارد؟

رحم سپتوم دار به طور معمولا بر قدرت باروری زن تأثیر نمی‌گذارد، اما خطر سقط جنین را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. زنانی با رحم سپتوم دار ممکن است دچار سقط جنین‌های مکرر شوند.
میزان سقط جنین در جمعیت کلی حدودا برابر است با ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنانی که از بارداری خود اطلاع دارند. تخمین زده می‌شود که میزان سقط جنین در زنان مبتلا به رحم سپتوم دار بین ۲۰ تا ۲۵ درصد باشد. در برخی تحقیقات این مقدار به حدود چهل درصد هم رسیده است.

اعتقاد بر این است که رحم سپتوم دار شایعترین نوع از ناهنجاری‌های رحمی است. تخمین زده می‌شود که بیش از نیمی از ناهنجاری‌های مادرزادی رحم، وجود سپتوم در رحم باشد. در زنان مبتلا به رحم سپتوم دار خطر سقط جنین مکرر وجود دارد. بارداری هایی که در رحم با هر نوع رشد غیر طبیعی اتفاق می‌افتند، خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهند:

• زایمان زودرس
• زایمان بریچ
• سزارین
• عوارض خونریزی بعد از زایمان

سپتوم رحم در بیماران نابارور

اولین اقدام در بررسی زوج نابارور انجام سونوگرافی واژینال، سونوهیسترو گرافی و هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم می­‌باشد. در گرافی رنگی از رحم می‌توان طول و پهنای سپتوم را به‌طور‌کامل تخمین زد و این عوامل در آماده کردن بیمار برای جراحی مؤثر است. در بیمارانی که بعداز انجام جراحی سپتوم مخصوصا سپتوم‌های بلند کاندید باروری می‌شوند، میتوان از روش گرافی رنگی رحم. استفاده کرد. در این موارد بعد از جراحی سپتوم انتظار داریم که یک حفرۀ کامل و نرمال را در عکس رنگی رحم ببینیم.

بیمارانی که داری سپتوم کوتاه یا متوسط هستند و قرار است برای درمان ناباروری از روش­های دارویی یا IUI استفاده بکنند، می‌توان در مورد تصمیم‌گیری برای جراحی سپتوم بیشتر فکر کرد. حتی بدون جراحی بیمار را وارد فاز درمانیِ درمان ناباروری کنیم. بیمارانی که در هر صورت کاندید روش‌های کمک باروری مانند IVF و Microinjection/ میکرو اینجکشن هستند یا آنهایی که قرار است از تخمک اهدایی و یا جنین اهدایی استفاده کنند حتما بایستی هرگونه سپتوم به هر اندازه­ای توسط هیستروسکوپی جراحی شوند. بعد از انجام این کارهای باید پروسه IVF و انتقال جنین صورت گیرد. به‌دلیل این‌که درصورت وجود سپتوم انتقال جنین و قرارگیری آن در محل مناسب به‌خوبی انجام نمی­شود. همچنین احتمال خطای IVF بیشتر و موفقیت کمتر آن خواهد شد.

بعضی از متخصصین نازایی به‌طور روتین قبل از انجام IVF از جراحی هیستروسکوپی تشخیصی بهره­ می­برند. دراین‌صورت ناهنجاری­‌های رحمی شامل سپتوم رحم هر اندازه مشخص شده و قبل از اقدام به انتقال جنین با قیچی هیستروسکوپی درمان کامل جراحی را به عمل می­‌آوریم. سپس بیمار را وارد پروسۀ درمان IVF می­‌کنیم. با توجه به این‌که یکی از عوامل افزایش دهندۀ حاملگی خارج رحم، انجام عمل‌های کمک باروری مانند IVF می‌باشد، بهتر است حتما جراحی سپتوم را  انجام گیرد.

رحم دوشاخ 

رحم دوشاخ یکی دیگر از ناهنجاری های رحمی است. این ناهنجاری اتصالی باعث پیدایش دو نیم رحم می‌شود. رحم دوشاخ کامل ممکن است تا سوراخ داخلی سرویکس گسترش پیدا کند و یک سرویکس واحد داشته باشد. تمایز رادیولوژیک رحم دوشاخ از رحم سپتوم ‌دار بسیار حائز اهمیت است چون رحم سپتوم ‌دار قابل درمان‌ است. جهت تشخیص ناهنجاری رحم دوشاخ، ابتدا استفاده از عکس رنگی رحم یا سونوگرافی واژینال دوبعدی توصیه می گردد و در صورت عدم موفقیت در تشخیص، سونوگرافی سه بعدی واژینال و یا ام آر آی استفاده می‌شود. در زنانی که مبتلا به ناهنجاری رحم دوشاخ می باشند، میزان سقط جنین، زایمان زودرس و نمایش غیر طبیعی جنین افزایش می‌یابد.

شخیص رحم سپتوم دار:

معمولا خانمهایی که به علت و یا سقط مکرر به فوق تخصص نازایی مراجعه میکنند در بررسی های لازم مثل سونوگرافی و عکس رنگی رحم ، رحم سپتوم دار تشخیص داده می شود اما تشخیص قطعی سپتوم رحم با لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی می باشد.MRI هم روش تشخیصی خوبی برای ناهنجاری های رحم می باشد اما همانطور که گفته شد تشخیص قطعی با لاپاراسکوپی انجام می شود.